یک ترکیب شیمیایی و معدنی که از قرار گیری یک گروه فسفات در کنار آمونیوم تشکیل شده است، مونو آمونیوم فسفات نام دارد. آن را به طور مخفف با MAP نیز نشان می دهند و عمده کاربرد آن در کشاورزی به عنوان کود شیمیایی و همچنین در کپسول های خاموش کننده آتش است. از این ماده همچنین در وسایل الکترونیکی و وسایل نوری استفاده می شود.
خرید مونو آمونیوم فسفات
برای خرید این محصول و دریافت اطلاعات بیشتر و آنالیز در خصوص آن از طریق شماره های موجود در سایت، با مشاوران ما در شیمی استور در ارتباط باشید.
مونو آمونیوم فسفات چیست؟
مونو آمونیوم فسفات (monoammonium phosphate) با فرمول شیمیایی (NH4)(H2PO4) به صورت کریستال های سفید رنگ و بی بو است. این ماده را به اختصار با MAP نشان می دهند. این ماده کاربردهای بسیاری در کشاورزی، خاموش کننده های آتش و اسباب بازی ها دارد. در ادامه با ویژگی ها و خواص این ماده بیشتر آشنا می شوید.
ویژگی های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیایی مونو آمونیوم فسفات (NH4)(H2PO4) و جرم مولکولی آن 025/115 گرم بر مول است. کاملا در آب محلول و در اتانول نامحلول است و در دسته مواد شیمیایی صنعتی قرار دارد. پایداری حرارتی این ترکیب زیاد و تا 200 درجه سانتیگراد است. در دماهای بالاتر از 200 درجه به آمونیاک و اسید فسفریک مذاب تجزیه می شود. محلول استوکیومتری این ترکیب خاصیت اسیدی دارد به طوری که وقتی غلظت آن 5% باشد مقدار pH آن در حدود 7/4 است. برخی از ویژگی های این ترکیب در جدول زیر آورده شده است.
| ساختار |  |
| نام آیوپاک | آمونیوم دی هیدورژن فسفات |
| فرمول مولکولی | H6NO4P |
| cas no | 7722-76-1 |
| جرم مولکولی | 025/115 g/mol |
| شکل ظاهری | کریستال سفید بی رنگ |
| چگالی | 80/1 g/cm3 |
| نقطه ذوب | 190ºC |
| حلالیت | محلول در آب
نامحلول در اتانول و استون |
| pH | 7.4 |
روش تولید مونو آمونیوم فسفات
برای تولید این ترکیب از روش های بسیاری استفاده می شود که در اینجا ما به دو مورد از آن ها اشاره خواهیم کرد. در روش اول اسید فسفریک (خرید اسید فسفریک) و آمونیاک با نسبت استوکیومتری برابر با هم ترکیب می شوند و در اثر واکنش آن ها این ماده به صورت پودر جامد حاصل می شود. در این روش برای خشک کردن محصول از گرانولیتور استفاده می شود.
طی فرآیندی دیگر همین دو ماده اولیه را در یک راکتور قرار می دهند، که در نتیجه واکنش آن ها و تبخیر آب موجود در آن، پودر MAP تولید می شود. به طور کلی معادله واکنش تولید این ترکیب به صورت زیر است:
NH3 + H3PO4 → NH4H2PO4
این واکنش یک واکنش دو طرفه و برگشتی است و در صورتیکه دما خیلی بالا باشد امکان تجزیه محصول و تبدیل آن به مواد اولیه وجود دارد. به همین دلیل کنترل دما در روش دوم بسیار اهمیت دارد.
کاربردها
مهم ترین و اصلی ترین کاربرد این ترکیب به عنوان کود در کشاورزی است. همچنین از آن در صنایع وسایل اپتیک و الکترونی استفاده می شود. همچنین از این ماده به عنوان مکمل در خوراک دام بهره می برند. در ادامه به طور کامل به توضیح کاربردهای آن خواهیم پرداخت.
کشاورزی
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد مهم ترین کاربرد مونو آمونیوم فسفات در کود کشاورزی است. این ترکیب به علت داشتن گروه فسفات در ساختار خود و همچنین قابلیت تنظیم درصد فسفات در آن، در کشاورزی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب مقدار نیتروژن و فسفر مورد نیاز گیاهان در خاک را تامین می کند.
کودهای NPK که به ترتیب با اعداد ۰-۶۱-۱۲ نشان داده می شوند، به معنای وجود ۱۲٪ وزنی عنصر نیتروژن، ۶۱٪ پنتا اکسید فسفر و ۲۷٪ عنصر فسفر است.
خاموش کننده های آتش
این ترکیب همچنین جزء پودر ABC در برخی از کپسول های آتش نشانی شیمیایی خشک است.
اپتیک
MAP به دلیل خاصیت انکسار مضاعفی که دارد یک کریستال پرکاربرد در زمینه اپتیک است. این ترکیب در نتیجه ساختار چهار وجهی خود، دارای تقارن نوری تک محوری منفی با ضریب شکست معمولی در طول موج های نوری است.
الکترونیک
کریستال های MAP پیزوالکتریک هستند و این ویژگی در برخی مبدل های سونار فعال مورد نیاز است.
در دهه ۱۹۵۰ کریستال های ADP تا حد زیادی جایگزین کریستال های کوارتز و نمک راشل شدند زیرا کارکرد آن ها از کواتز راحت تر بوده و برخلاف نمک راشل روان نیستند.
اسباب بازی ها
به علت غیر سمی بودن، این ترکیب به عنوان یک ماده برای ساخت کریستال هایی است که به عنوان کیت اسباب بازی مخلوط با رنگ های مختلف استفاده می شود.
MSDS و نکات ایمنی:
پیشنهاد می کنیم پیش از کار با مواد شیمیایی، از جمله مونو آمونیوم فسفات برگه اطلاعات ایمنی مربوط به آن ماده را مطالعه کنید.
- در زمان کار با آن از لباس، عینک و دستکش محافظ استفاده کنید.
- تنها در محیط آزاد یا دارای تهویه با آن کار کنید.
- آن را در محیط خنک و دارای تهویه نگهداری کنید.
- تماس این ماده با پوست محرک است و قرمزی و خارش را به دنبال دارد. پس از تماس، لباس های آلوده را تعویض کنید و آن ناحیه را با مقدار زیادی آب و صابون بشویید. سپس به پزشک مراجعه کنید.
- تماس این ماده با چشم ها محرک است. پس از تماس اگر لنز دارید آن را خارج کنید و چشم آسیب دیده را برای 15 دقیقه با آب بشویید.
- استنشاق این ماده باعث تحریک دستگاه تنفسی می شود. در صورت استنشاق محیط کار را ترک و هوای تازه استشمام کنید.
- در صورت بلع، سعی نکنید آن را با استفراغ خارج کنید.
با رعایت نکات ایمنی، خطرات ناشی از کار با این ماده را کنترل کنید.
جمع بندی:
مونو آمونیوم فسفات با فرمول شیمیایی H6NO4P به صورت کریستال های سفید رنگ و بی بو است که کاربرد آن در کشاورزی و خاموش کردن آتش بسیار رایج است. ماده ای سمی و سرطان زا به حساب نمی آید اما لازم است در زمان کار با آن نکات ایمنی را رعایت کنید.
سوالات متداول
فواید کود مونو آمونیوم فسفات چیست؟
کودهای فسفات آمونیوم بسیار محلول در آب هستند و در خاک سریع عمل می کنند و در یک ترکیب شیمیایی نیتروژن و فسفر می دهند. آنها پایه مهمی برای بسیاری از کودهای مرکب تشکیل می دهند. هر دو فسفات مونو و دی آمونیوم دارای خواص فیزیکی خوبی هستند که از اسید فسفریک سنتز می شوند.
نحوه استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات چگونه است؟
برای استفاده از این ماده به هیچ گونه احتیاط خاصی نیاز نیست. از طرفی کم بودن خاصیت اسیدی آن، احتمال انتشار آمونیاک را به هوا کاهش می دهد و در نتیجه بدون نیاز به نگرانی در مورد خطرات آمونیاک برای جوانه ها،می توان از آن استفاده کرد. مسئله قابل توجه در استفاده از این کود، عدم استفاده همزمان آن با کودهای دارای کلسیم و منیزیم است زیرا از جذب آن ها جلوگیری می کند. روش معمول استفاده از آن به صورت ترکیب آن با خاک از طریق شخم زدن خاک و همچنین پخش کردن آن روی سطح خاک است.
زمان و مقدار مصرف کود مونو آمونیوم فسفات را تعیین کنید.
بهترین زمان مصرف این کود در فصل بهار و پاییز است. همچنین برای گیاهانی مانند چغندر، گل آفتابگردان، ذرت، سیب زمینی، گندم و جو، کلزا، سویا و گیاهان مشابه قابل استفاده است. بهترین روش برای میزان مصرف آن آزمون خاک و بررسی مقدار مورد نیاز خاک است.
آیا مونو آمونیوم فسفات ترکیبی سمی است؟
خیر، این ماده در دسته ی ترکیبات سمی برای انسان ها قرار نمی گیرد.
ستاره سلطانی –
عوارض بلع مونو آمونیوم فسفات چیست؟
شیلا عقیلی –
بلع این ماده خطرناک است و باعث اسهال، حالت تهوع و استفراغ می شود. در صورت بلع تصادفی این ماده، سعی نکنید با استفراغ آن را خارج کنید و فورا به پزشک مراجعه کنید.