این ترکیب در دسته دی کربوکسیلیک اسیدها قرار داشته و به صورت کریستال های جامد سفید رنگ و یا محلول آبی بی رنگ و بدون بو موجود است. یک اسید دو ظرفیتی است و به عنوان برونشتد محسوب می شود. اسیدی به مراتب قوی تر از اسید استیک است. در گیاهان به طور معمول به مواد معدنی متصل شده و اگزالات را تشکیل می دهد. به همین دلیل در علوم تغذیه اصطلاح اسید اگزالیک (oxalic acid) و اگزالات را به جای هم استفاده می کنند و به عنوان کی لیت دهنده برای فلزات کاربرد دارد. البته شکل دی هیدراته اسید اگزالیک ییک ک عامل کاهنده است و می تواند لکه های ناشی از زنگ زدگی را حذف کند و فلزات و تجهیزات را تمیز کند.
اسید اگزالیک چیست؟
یک ترکیب آلی است که به علت استخراج آن از گیاهانی به نام اگزالیس، اگزالیک اسید (oxalic acid) نام دارد. البته این ترکیب را با نام های اسید اتاندیوئیک یا اسید اکسیریک هم می شناسند. به لحاظ شیمیایی ساده ترین دی کربوکسیلیک اسید است و به طور طبیعی در بسیاری از مواد غذایی طبیعی یافت می شود. در شکل زیر فرمول ساختاری این ماده را مشاهده می کنید.
میزان اسیدیته اسید اگزالیک به اندازه ای است که اگر به صورت خالص و بیش از اندازه مصرف شود، و یا با پوست در تماس باشد، می تواند آسیب زننده و خطرناک باشد. این ماده در سبزیجات، میوه ها، کاکائو، انواع مغزها و دانه ها وجود دارد.
خواص فیزیکی و شیمیایی:
| فرمول شیمیایی | C2H2O4 |
| نام آیوپاک | اتان دیونیک اسید |
| cas no | 144-62-7 |
| جرم مولکولی | 90.034 g/mol |
| شکل ظاهری | کریستال های سفید رنگ و بدون بو |
| چگالی | 1.90 g/L |
| نقطه ذوب | 191ºC |
| pH | 3 |
روش تولید اگزالیک اسید
به طور عمده این ترکیب که در دسته مواد شیمیایی صنعتی قرار میگیرد از اکسیداسیون کربوهیدرات و یا گلوکز با استفاده از اسید نیتریک و یا هوا تولید می شود. این واکنش بسیار آهسته انجام می گیرد به همین دلیل در آن از اکسید وانادیم به عنوان کاتالیزور استفاده می شود.
4 ROH + 4 CO + O2 → 2 (CO2R)2 + 2 H2O
روش بعدی یک روش آزمایشگاهی برای تهیه این ترکیب است. در این روش ساکارز را با استفاده از اسید نیتریک اکسید می کنند. برای این واکنش نیز به کاتالیزور نیاز هست. این ماده شیمیایی را می توانید از فروشگاه شیمی استور تهیه کنید.
منابع اگزالیک اسید:
برخی از مواد غذایی مانند سبزیجات برگ دار، شلغم، میوه ها، کاکائو، سیب زمینی، ریواس، آجیل و دانه ها حاوی اسید اگزالیک هستند. باید توجه داشت که پختن سبزیجات حدود 30 تا 90 درصد این ماده را کاهش می دهد.
بدن انسان می تواند به تنهایی اگزالات تولید کند یا آن را از غذا بدست آورد. ویتامین C همچنین می تواند در صورت متابولیسم به اگزالات تبدیل شود. اگزالات پس از مصرف می تواند به مواد معدنی متصل شود و ترکیباتی از جمله اگزالات کلسیم و اگزالات آهن را ایجاد کند. این بیشتر در روده بزرگ رخ می دهد، اما می تواند در کلیه ها و سایر قسمت های دستگاه ادراری نیز رخ دهد. برای اکثر مردم، این ترکیبات در مدفوع یا ادرار دفع می شوند ولی برای افراد حساس، رژیم های غذایی با اگزالات بالا با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه و سایر مشکلات سلامتی می شود.
کاربردهای اگزالیک اسید
این ماده کاربردهای بسیاری در صنعت دارد.
- پاک کنندگی و سفید کنندگی
- از بین بردن زنگ زدگی
- به عنوان تثبیت کننده در رنگرزی
- ساخت ضد یخ
- به منظور از بین بردن کنه درکندوی عسل (زنبورداری)
- تولید گلوکز از نشاسته
- حلال در واکنش های شیمیایی
- کاهنده در واکنش های شیمیایی
- در صنعت لاستیک
در ادامه چند کاربرد مهم این ماده را بررسی خواهیم کرد.
اسید اگزالیک در زنبورداری
زنبورداران از این ماده هنوز به عنوان یک ابزار مفید برای برای نابودی میکروب ها و کنه انگلی واروآ استفاده می کنند. این ماده با ورود به بدن کنه ها باعث نابودی آنها می شود ولی به زنبور ها آسیب نمی زند.
البته برای جلوگیری از آلودگی عسل، اسید پاشی در زمان عدم وجود کلونی ها انجام می شود. به عنوان مثال، می توان آن را روی بسته های جدید استفاده کرد یا در پاییز که پرورش زنبورها متوقف میشود بهترین زمان برای این کار است. لازم است بدانید اسیدهای دیگری مانند اسید سیتریک (خرید اسید سیتریک) و اسید فرمیک هم برای این منظور کارایی دارند.
شوینده ها و ضد زنگ
اسید اگزالیک به دلیل خواص اسیدی در صنایع شوینده به ویژه سفید کننده ها بسیار کاربرد دارد.
از این ماده می توان برای زنگ زدایی (از بین بردن زنگ آهن)، لکه بری فلزات و اجسام مانند آهن سنگ و چوب های قدیمی استفاده کرد.
صنایع نساجی
اسید اگزالیک در صنعت پوشاک و نساجی برای از بین بردن لکه های جوهر از پارچه ها و سفید کردن آنها استفاده می شود. نمک های آنتیموان آن در رنگ آمیزی و چاپ روی پارچه کاربرد دارد.
کاربرد دارویی اسید اگزالیک
از این ماده در صنایع دارویی به منظور تصفیه و رقیق کردن مواد شیمیایی استفاده می شود. اطلاعات بسیار کمی در مورد مزایای سلامتی این اسید وجود دارد. اگزالیک اسید به صورت خام و آلی غیر کشنده است. اما گاهی اوقات می تواند اثرات مضر بر بدن نیز داشته باشد.
کشاورزی
اسید اگزالیک نقش مهمی در کشاورزی دارد این ماده منجر به استخراج و آزادسازی پتاسیم از خاک می شود. محلول اسید اگزالیک با pH پایین توانست K بیشتری را از مواد معدنی خاک های قلیایی آزاد کند. اسید اگزالیک جذبK خاک را کاهش دفع آن را افزایش می دهد، که تأثیر آن در سطح pH پایین، بیشتر است.
سایر کاربرد ها
این ماده شیمیایی به عنوان یک عنصر کاهنده در توسعه فیلم عکاسی استفاده می شود. همچنین این ترکیب شیمیایی در تصفیه فاضلاب رسوبات کلسیم را به طور موثر از آب حذف می کند. اسید اگزالیک همچنین گاهی اوقات در فرایند آنادایز آلومینیوم، با یا بدون اسید سولفوریک استفاده می شود. در مقایسه با آنادایز اسید سولفوریک، پوشش های بدست آمده نازک تر بوده و زبری سطحی پایینی را نشان می دهد.
MSDS اگزالیک اسید
مصرف زیاد این ترکیب منجر به سنگ کلیه می شود. پودر آن اشتعال پذیر است و نباید در محیط گرم و نزدیک به حرارت نگهداری شود. خاصیت اسیدی دارد و خورنده است به همین دلیل در هنگام کار با آن بهتر است از دستکش، عینک و روپوش مخصوص استفاده شود.
بازار خرید و فروش اگزالیک اسید
بازار جهانی اگزالیک اسید در سال 2017 به 616.3 میلیون دلار گزارش شده است. پیش بینی می شود که این مقدار در دوره 2020-2027 با CAGR 2.3% رشد کرده و تا سال 2027 به 711.6 میلیون دلار برسد. پیش بینی می شود دی هیدرات ، یکی از بخش هایی که در این گزارش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است ، 3٪ CAGR را ثبت کند و تا پایان دوره تجزیه و تحلیل به 341.8 میلیون دلار برسد.
بازار ایالات متحده 160.9 میلیون دلار تخمین زده می شود در حالی که بازار آن برای چین، دومین اقتصاد بزرگ دنیا، با CAGR 4.9٪ به مقدار 142.7 میلیون دلار می رسد. از دیگر بازارهای جغرافیایی قابل توجه ژاپن و کانادا است که پیش بینی می شود هر یک به ترتیب 0.6 و 1.9 درصد در دوره 2020-2027 رشد کنند. اروپا نیز بازار جهانی این ماده در آلمان، پیش بینی می شود که تقریباً با 1.2٪ CAGR رشد کند.
جمع بندی:
این ماده یک ترکیب آلی و ساده ترین دی کربوکسیلیک اسید که در غذاهای بسیاری وجود دارد. این ماده را در طیف گسترده ای از صنایع از جمله کشاورزی، نساجی و دارویی به کار می برند. برای خرید اسید اگزالیک با کیفیت و قیمت مناسب با کارشناسان ما در شیمی استور در ارتباط باشید.
رحمان رسولی –
سلام، ممنون از توضیحات خوبتون.
این ماده همون اسید اگزالیک دهیدراته است؟
شیلا عقیلی –
سلام ممنون از توجهتون.
یکی از اشکال این ماده، اسید اگزالیک دهیدراته (بدون آب) است؛ شکل دهیدراته آن به عنوان یک عامل کاهنده و درمانی برای کاهش میکروارگانیسم های طبیعی عمل می کند.