یک نمک محلول در آب است که ممکن است به صورت تجاری به عنوان افزودنی غذایی در مواد غذایی فرآوری شده، کود و همچنین یک عامل بافر در غذاهای تولید شده خریداری کرده باشید، دی پتاسیم فسفات نام دارد. به خودی خود، به صورت یک ماده سفید و بی رنگ به نظر می رسد، که برای افراد سالم و دارای تناسب اندام، منبع عالی و ویژه پتاسیم و فسفر است. این ترکیب نقش بسیار مهمی در تولید ATP (آدنوزین تری فسفات) در بدن شما دارد، که یک مولکول پر انرژی است که بدن شما برای انرژی به آن نیاز دارد. در این ترکیب نیز همانند هم گروه خود تری پتاسیم فسفات عنصر مرکزی فسفر است. نمک دیگر این ترکیب دی سدیم فسفات است.
دی پتاسیم فسفات چیست؟
دی پتاسیم فسفات (dipotassium phosphate) با فرمول شیمیایی K2HPO4 یک ترکیب جامد کریستالی سفید رنگ و بی بو است. این ماده در آب محلول است و به شدت جاذب آب است. این ماده در مواد غذایی به عنوان افزودنی و در کشاورزی به عنوان کود وجود دارد.
خواص فیزیکی و شیمیایی
این ترکیب محلول در آب و به شدت جاذب آب است. به همین دلیل وقتی در محیط قرار می گیرد، باید درب آن محکم بسته شده و گاززدایی انجام شود. همچنین به مقدار کمی نیز در الکل ها محلول است. سمی و اشتعال پذیر نیست و از این نظر یک ماده ایمن به شمار می رود. نام آن به طور مخفف DKP است. در جدول زیر به برخی از ویژگی ها آن اشاره شده است:
| ساختار |  |
| فرمول شیمیایی | K2HPO4 |
| نام آیوپاک | پتاسیم هیدروژن فسفات |
| cas no | 7758-11-4 |
| جرم مولکولی | 174.2 g/mol |
| شکل ظاهری | پودر سفید رنگ و بدون بو |
| چگالی | 2.44 g/ml |
| نقطه ذوب | 465ºC |
| حلالیت در آب با دمای 20ºC | 149.25 گرم/ 100 میلی لیتر |
| pH (محلول 1 مولار) | 7.2 |
روش تولید دی پتاسیم فسفات
برای تولید صنعتی و تجاری این ترکیب از خنثی سازی اسید فسفریک با پتاسیم کلرید استفاده می شود. معادله واکنش آن به صورت زیر است. همانطور که مشاهده می شود یک مول اسید فسفریک با 2 مول پتاسیم کلرید ترکیب می شود. به ازای هر مول اسید فسفریک در این واکنش 1 مول دی پتاسیم فسفات تولید می شود. همچنین ماده اسید کلریدریک نیز به عنوان محصول جانبی در این واکنش تولید می شود که می تواند دوباره به پتاسیم کلرید تبدیل شده و وارد واکنش شود. بنابراین فرآیند تولید این ترکیب، هیچ ماده خطرناکی را تولید نمی کند.
H3PO4 + 2KCl → K2HPO4 + HCl
کاربردهای دی پتاسیم فسفات
این ترکیب کاربردهای زیادی در صنایع مختلف دارد. در ادامه به برخی از کاربردهای آن اشاره می کنیم:
صنایع غذایی
این ماده و هم خانواده های آن به طور معمول به عنوان افزودنی مواد غذایی استفاده می شوند. این ترکیبات دارای خواص بافری بوده و به تنظیم pH در مواد غذایی کمک می کنند. همچنین می توانند به عنوان امولسیفایر نیز عمل کنند و بافت بهتری را در ماده غذایی ایجاد کنند. از دیگر عواملی که باعث کاربرد این ماده در صنایع غذایی شده حلالیت خوب آن در آب است. همچنین این ماده به منظور جلوگیری از انعقاد و در واقع به عنوان تثبیت کننده در خامه استفاده می شود. همچنین به عنوان بافر، آنتی اکسیدان و امولسیفایر در مواد غذایی مانند پنیر و دیگر مواد مشابه استفاده می شود.
کشاورزی
از آنجاییکه DKP دارای فسفر در ساختار خود است در ترکیب با مونو سدیم فسفات می تواند به عنوان یک کود مناسب در پتاسیم استفاده شود. همچنین به علت داشتن خاصیت بافری که دارد مانند پتاسیم هیدروکسید می تواند به تنظیم pH که از عوامل مهم در رشد گیاهان و کیفیت محصول آن ها است، کمک کند.
از آنجاییکه محلول آبی آن خاصیت قلیایی دارد می تواند pH مورد نیاز خاک (حدود 5.5 تا 7.0) را تامین کند. با توجه به ویژگی هایی که دارد می تواند برای طیف گسترده ای از محصولات استفاده شود. مقدار فسفات در دسترس این ترکیب 41 درصد است که یک منبع غنی از فسفر به شمار می رود.
بدنسازی
این ترکیب نقش بسزایی در ساخت آدنوزین تری فسفات (ATP) دارد. آدنوزین تری فسفات یک مولکول مهم در تامین انرژی بدن است. به همین جهت گرید خوراکی این ترکیب می تواند یک ماده افزودنی مناسب در محصولات بدنسازی و رژیم های تناسب اندام باشد. همچنین DKP یک منبع مناسب برای دو ماده مغذی مهم فسفر و پتاسیم است که به انقباض و عملکرد عضلات کمک بسزایی می کند.
الکترولیت ها
دی پتاسیم فسفات یک ترکیب یونی است که برای تکمیل الکترولیت ها و تغذیه کامل تزریقی (TPN) استفاده می شود.
لوازم آرایشی
این ترکیب به عنوان یک عامل نرم کننده و غلیظ کننده در لوازم آرایشی استفاده می شود. دی سدیم فسفات بی خطر است و در طول زمان به سطوح سمی در بدن انباشته نمی شود. همچنین به عنوان نگهدارنده مانع آلودگی و پوسیدگی لوازم آرایشی کمک می شود.
کاربرد در ضد یخ
مهارکننده فسفات مانند دی پتاسیم فسفات (DKP) در بسیاری از فرمول های ضد یخ گنجانده شده است تا چندین عملکرد مهم را ارائه دهد که به کاهش آسیب سیستم خنک کننده خودرو کمک می کند.
عوارض مصرف دی پتاسیم فسفات
این ترکیب توسط سازمان غذا و دارو آمریکا FDA به عنوان ماده بی خطر شناخته می شود. اما در برخی افراد می تواند موجب ایجاد شرایط نگران کننده ای مانند بیماری های کلیوی، بیماری شدید قلبی و ریوی، مشکلات تیروئید، بیماری های کبدی و آدیسون می شود.
اگرچه دی پتاسیم فسفات به عنوان یک مکمل بی خطر در نظر گرفته می شود. برخی از عوارض جانبی شناخته شده وجود دارد که بیشتر با استفاده طولانی مدت همراه است. زیرا استفاده طولانی مدت از مکمل می تواند باعث عدم تعادل فسفات در بدن شما شود و عوارض جانبی از جمله:
- سردرد
- یبوست
- سفت شدن شریان ها
- گیجی
- هیپر فسفاتمی
- حالت تهوع
- سرگیجه
- استفراغ
- اسهال
را در پی داشته باشد.
Msds دی پتاسیم فسفات
همانطور که قبلا نیز اشاره شد این ماده در دسته ترکیبات ایمن قرار داشته و سمیت خاصی برای آن ذکر نشده است. همچنین اشتعال پذیر نیست وخطر احتراق ندارد. اما در هر صورت در هنگام کار با آن رعایت نکات ایمنی ضروری است. پوشیدن روپوش و دستکش و استفاده از ماسک برای کار با این ماده و انواع مواد شیمیایی ضروری است.
این ترکیب در برخورد با پوست و چشم می تواند خورنده باشد. در صورت برخورد این ترکیب به پوست علائمی مانند التهاب، قرمزی و سوزش پوست ایجاد می شود. برای رفع آن محل تماس را با آب و صابون بشویید و در صورت ادامه داشتن علائم به پزشک مراجعه کنید. در صورت تماس با چشم نیز می تواند موجب قرمزی و سوزش چشم شود. باید چشم را به مدت را 15 دقیقه با آب بشویید و به پزشک مراجعه کنید. در صورت بلعیدن دهان را شسته و به مرکز پزشکی مراجعه کنید و از نوشیدن آب خودداری کنید.
بازار خرید و فروش دی پتاسیم فسفات
با توجه به کاربردهایی که این ماده دارد، بازار جهانی این ماده بسیار گسترده بوده و به خصوص در گرید غذایی بسیار رشد خواهد داشت. بررسی ها نشان می دهد این ماده در گرید غذایی تا سال 2027 با CAGR 6% رشد قابل توجهی را خواهد داشت. مهم ترین زمینه برای رشد این ماده مربوط به صنایع غذایی است. رشد روز افزون جمعیت نیاز به مواد غذایی را افزایش می دهد. در نتیجه نیاز به مواد شیمیایی که بتوانند عمر مواد غذایی را طولانی تر کنند و طعم و مزه خوبی نیز داشته باشند بسیار است. انتظار می رود تا سال 2027 دی پتاسیم فسفات رشد خوبی را در بازار جهانی داشته باشد. از نظر جغرافیایی بزرگترین بازار خرید و فروش مربوط به آمریکای شمالی بوده و پس از آن آسیا و اقیانوسیه در رده دوم قرار دارند.
سوالات متداول
تفاوت بین پتاسیم فسفات و دی پتاسیم فسفات در چیست؟
پتاسیم فسفات به عنوان کود در آب محلول است و منبع مواد مغذی مانند پتاسیم و فسفر برای گیاهان است. دی پتاسیم فسفات به عنوان عامل بافر و تنظیم کننده Ph در کودها کاربرد دارد.
کاربرد دی پتاسیم فسفات در صنایع غذایی چست؟
این ماده به عنوان امولسیفایر، تثبیت کننده، آنتی اکسیدان، عامل بافر و کیلیت دهنده در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرد.
آیا دی پتاسیم فسفات در غذاها مضر است؟
خیر، این ماده در غذاها ترکیبی ایمن محسوب می شود. البته در مواردی که فرد دارای مشکلات سلامتی، بیماری کلیوی و مشکلات تیروئیدی باشد، خطرناک است.
فرخ –
در قسمت عوارض، هم یبوست نوشتید وهم اسهال!!
شیلا عقیلی –
هر یک از عوارض جانبی با توجه به دوز مصرفی، امکان بروز دارند.
منبع: https://us.myprotein.com/thezone/supplements/dipotassium-phosphate-benefits-side-effects-uses/
شجاعی –
استفاده از دی پتاسیم فسفات در نوشیدنی ها بی خطره؟
myshimi_store –
بله، در نوشیدنی‌ها به مقدار کمی دی پتاسیم فسفات استفاده می شود که به تایید سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) درآمده است.
رضا سلطانی –
دی پتاسیم فسفات ماده ای سمیه؟
شیلا عقیلی –
خیر این ماده ترکیبی غیر سمی است و در محصولات آرایشی و بهداشتی به منظور جلوگیری از ایجاد آلودگی مورد استفاده قرار می گیرد.