به طور کلی سوربیتان مونو استئارات (sorbitan monostearate) را می توان یک مولکول آمفی دوست در نظر گرفت. در واقع در زمان مخلوط آب و روغن، این ماده با تجزیه قطرات روغن به ذرات کوچک از جدا شدن آنها از آب جلوگیری می کند. بدین ترتیب باعث تثبیت مولکول های آب و روغن می شود.
در واقع این ماده در گروه امولسیفایرها قرار می گیرد. امولسیفایر ها معمولا برای تثبیت مخلوط آب و روغن مورد استفاده قرار می گیرند و به این دو ترکیب اجازه حل شدن در یکدیگر را می دهند. این مواد را می توان در سس مایونز، مارگارین، بستنی، کره بادام زمینی و حتی نان ها یافت. این ماده به دلیل کاربرد عالی و صرفه جویی در هزینه ها، ترکیبی رایج در تولید مواد غذایی و محصولات مراقبت شخصی محسوب می شود.
سوربیتان مونو استئارات چیست؟
این ماده با نام اختصاری SMS یا Span60، امولسیفایری است که از سوربیتول و اسیدهای استئاریک ساخته شده است. در واقع استر سوربیتان و استئاریک اسید است که گاهی اوقات آن را به عنوان موم مصنوعی معرفی می کنند.
سوربیتول یک الکل قند با طعم شیرین است که به عنوان جایگزین قند در کلوچه، کیک و آدامس استفاده می شود. استئاریک اسید یک اسید چرب اشباع است که در چربی ها و روغن های گیاهی و حیوانی حضور دارد. این ماده علاوه بر کاربرد در مواد غذایی در تولید لوازم آرایشی، صابون و مواد شوینده نیز استفاده می شود.
خواص فیزیکی و شیمیایی:
| نام دیگر | اسپن 60 |
| فرمول مولکولی | C24H46O6 |
| cas no | 1338-41-6 |
| جرم مولکولی | 430 گرم |
| مشخصات ظاهری | جامد مومی سفید رنگ با بوی خفیف و طعم ملایم |
| نقطه ذوب | 49-65 درجه سانتی گراد |
| حلالیت | محلول در اتانول، ایزوپروپانول، روغن های معدنی و گیاهی
نامحلول در آب و پروپیلن گلیکول |
| دانسیته | 1.0 در 25ºC |
زمانی که حرارت داده شود، تجزیه می شود و دود تند و بخارهای محرک از خود منتشر می کند.
روش تهیه:
این ماده را از آبگیری سوربیتول به انیدرید و استری کردن انیدرید و اسید استئاریک با حرارت دادن مستقیم و یا استری کردن سوربیتول و اسید استئاریک در حضور کاتالیزور تهیه می کنند.
کاربردهای سوربیتان مونو استئارات:
این ماده به عنوان یک سورفکتانت غیر یونی دارای خواص امولسیون کنندگی، پخش کنندگی و مرطوب کنندگی است. یک استر مصنوعی است که از الکل های قندی به دست می آید و اغلب به عنوان امولسیفایر یا غلیظ کننده کاربرد دارد. به همین دلیل در تهیه مواد غذایی و محصولات بهداشتی و مراقبت شخصی کاربرد دارد.
کاربرد در صنایع غذایی:
استفاده گسترده از این ترکیب به عنوان یک امولسیفایر به تولیدکنندگان اجازه می دهد که مخلوط های غذایی پایدار تهیه کنند. در واقع این ماده از جدا شدن مواد اولیه از یکدیگر جلوگیری می کند. همچنین این ترکیب به تنظیم ویسکوزیته و تثبیت در برابر تخریب حرارتی اجزای خاص کمک می کند. از این ماده در مخمر خشک فوری، دسرها، کمل های غذایی، کیک و مارگارین استفاده می کنند.
مخمر خشک فوری:
سوربیتان مونو استئارات در مخمر برای بهبود فعالیت مخمر خشک فوری مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع به مخمر کمک می کند تا رطوبت خود را حفظ کند و باعث افزایش عمر مفید آن می شود.
البته تنها مقدار کمی از آن به آبرسانی مجدد سلول های مخمر پیش از ترکیب شدن با سایر مواد کمک می کند.
بستنی:
این ترکیب در لبنیات از تشکیل کریستال های یخ جلوگیری و چربی لبنیات را تقویت می کند. به همین دلیل باعث ترکیب شدن تمام مواد بستنی با یکدیگر می شود و محصولی صاف و یکدست را می سازد. علاوه بر بستنی این ماده در مارگارین و خامه به بهبود حجم و بافت آنها کمک می کند.
نان و کیک:
در این محصولات به بهبود بافت و افزایش حجم محصولات پخته شده کمک می کند.
شکلات:
این ماده به تثبیت روغن ها و چربی ها کمک می کند و باعث بهبود طعم شکلات ها می شود.
محصولات مراقبت شخصی:
از این محصول در صابون ها، مواد شوینده و محصولات مراقبت شخصی به عنوان تثبیت کننده بهره می برند.
آیا سوربیتان مونو استئارات وگان است؟
این ماده از دو ترکیب سوربیتول و اسید های استئاریک تهیه می شود. سوربیتول که همیشه از مشتقات ذرت است و وگان به حساب می آید. اما نوع اسید استئاریکی که برای تهیه این ماده استفاده می کنند، تعیین کننده وگان بودن یا نبودن محصول نهایی است. برای مثال اگر منبع اسید استئاریک یک روغن گیاهی باشد، محصول نهایی گیاهی باقی می ماند؛ اما اگر از چربی حیوانی گرفته شده باشد برای گیاهخواران مناسب نخواهد بود.
MSDS و نکات ایمنی:
سوربیتان مونو استئارات یک افزودنی مجاز مصنوعی است و دارای تاییدیه از سازمان غذا و دارو است. به عنوان یک ترکیب غیر سمی، هیچ خطری برای انسان ها ندارد.
- در زمان کار از لباس، عینک و دستکش محافظ استفاده کنید.
- در صورت استنشاق از محیط کار خارج شده و هوای تازه استشمام کنید.
- پس از تماس این ماده با پوست، آن ناحیه را با صابون و مقدار زیادی آب بشویید.
- پس از تماس با چشم، چشم آسیب دیده را برای 15 دقیقه با آب بشویید.
- پس از بلع دهان را با آب بشویید.
- برای خاموش کردن آتش ناشی از آن از اسپری آب، فوم الکل مقاوم، کربن دی اکسید و مواد شیمیایی خشک استفاده کنید.
با رعایت نکات ایمنی، خطرات ناشی از کار با این ماده را کنترل کنید.
جمع بندی:
سوربیتان مونو استئارات یک امولسیفایر است که به عنوان یک افزودنی مجاز مصنوعی در مواد غذایی و محصولات مراقبت شخصی کاربرد دارد. این ترکیب از سوربیتول و اسید های استئاریک تهیه می شود. دارای تاییدیه از سازمان غذا و دارو است و به عنوان ترکیبی ایمن و بی خطر برای انسان ها محسوب می شود.
رضا –
این ماده در ساخت بستنی ها هم استفاده می شود؟
شیلا عقیلی –
بله، سوربیتان مونو استئارات در تهیه بستنی ها نیز استفاده می شود و از ایجاد کریستال های یخ جلوگیری می کند.