جوهر نمک چیست؟ جوهر نمک با نام دیگر و علمی هیدروکلریک اسید، اسید موریاتیک یا اسید کلریدریک ، اسیدی بسیار خورنده و محرک است. با فرمول شیمیایی HCl به صورت محلول آبی بی رنگ، غیرقابل اشتعال با بو بسیار تند و تحریک کننده وجود دارد. جوهر نمک در مصارف خانگی به عنوان پاک کننده کاربرد دارد. در گروه قوی ترین اسید ها قرار دارد و دانسیته 1.2 گرم بر میلی لیتر است. این ماده توسط جابر ابن حیان در حدود سال 800 میلادی، ماده ای با نام جوهر نمک (به انگلیسی: The essence of salt) کشف شد. هیدروکلریک اسید یک مولکول دو اتمی ساده است؛ ساختار ساده آن به صورت اتصال یک اتم هیدروژن با یک اتم کلر از طریق پیوند کووالانسی است. در ادامه به بررسی این ماده، ساختار و کاربردهای آن می پردازیم.
این ماده هم به صورت طبیعی و هم مصنوعی وجود دارد. شکل طبیعی آن، همان اسید معده است. اسید کلریدریک از اجزا اصلی اسید معده است که به هضم غذا کمک می کند. شکل مصنوعی آن را در صنایع برای کاربردهای مختلف می سازند. پس از انقلاب صنعتی و با شروع تولید عمده محصولات این اسید در صنایع شیمیایی به عنوان یک معرف شیمیایی در تولید عمده وینیل کلراید برای تولید پلاستیک مورد استفاده قرار گرفت. این روزها این ماده در صنعت کاربردهای فراوانی دارد و سالانه در حدود 20 میلیون تن از آن در جهان تولید می شود.
بیشتر بخوانید: قوی ترین اسیدها
روش تهیه جوهر نمک:
به صورت صنعتی پس از ساخت گاز هیدروژن کلرید، با حل کردن آن در آب این اسید را می سازند. واکنش هیدروژن کلرید که از ترکیب کلر و هیدروژن به دست می آید به شرح زیر است:
Cl2+H2→2HCl
گاز هیدروژن کلرید حاصله از واکنش بالا در آب دیونیزه جذب می شود و جوهر نمک خالص تولید می شود. شکل مصنوعی این ماده کاربردهای صنعتی فراوانی دارد.
واکنش جوهر نمک و آلومینیوم:
در دمای معمولی این دو ماده با یکدیگر واکنش می دهند و زمانی که فلز در اسید حل می شود، کلرید آلومینیوم و گاز هیدروژن بی رنگ تولید می شود. محصولات نهایی این واکنش با یکدیگر واکنش نخواهند داد، پس می توان گفت این واکنش برگشت ناپذیر است.
واکنش جوهر نمک با فلزات:
معمولا واکنش اسیدها با فلزات باعث تولید نمک فلز به همراه گاز هیدروژن می شود. برای مثال وقتی جوهر نمک با روی واکنش می دهد، نمک زینک کلراید تشکیل و گاز هیدروژن خارج می شود.
جوهر نمک برای زنگ زدگی:
اسیدهای قوی می تواند زنگ زدگی را در خود حل کند اما همواره رنگ ها و چیزای دیگر را در خود حل می کند. زمانی که از اسید کلریدریک برای زنگ زدگی آهن استفاده می کنند، باعث اکسیداسیون آهن می شود. این ماده زنگ آهن را حذف و کلرید آهن می سازد.
کاربرد های جوهر نمک:
این ماده در صنایع مختلف از جمله شیمیایی، غذایی، پزشکی، عکاسی، نساجی و لاستیک کاربردهای فراوانی دارد. از این اسید در تولید رنگ ها و منعقد کننده ها، آماده سازی سطوح فلزی جهت آبکاری، پردازش فولاد، تولید وینیل کلرید و تصفیه سنگ معدن استفاده می کنند. همچنین در تولید کلریدها، کودها، هیدرولیز نشاسته و پروتئین، معرف آزمایشگاهی، کاتالیزور و حلال در سنتز آلی کاربرد دارد.
سایر کاربرد های این ماده شامل تولید باتری، آتش بازی، فراوری چرم، اسیدی کردن چاه های نفت، تولید محصولات ژلاتینی، پاک کننده خانگی و تمیز کننده استخرها است. البته این ماده در حذف زندگ زدگی نیز بسیار موثر است؛ بدین صورت که با حل کردن زنگ ها می تواند آنها را از بین ببرد.
تولید فولاد:
از جوهر نمک برای حذف زنگ زدگی و آماده سازی فولاد مورد استفاده در ساختمان سازی، بدنه خودرو و لوازم خانگی استفاده می کنند. به طور کلی این ماده در تمیز کردن فلزات جهت کاربردهای مختلف عالی عمل می کند.
کاربرد جوهر نمک در منزل:
جوهر نمک به دلیل خاصیت خوردگی بالا، می تواند لکه های سخت را پاک کند. این ماده از اجزا اصلی پاک کننده های خانگی مانند پاک کننده کاسه توالت، کاشی حمام و سایر پاک کننده های چینی است. محلول مورد استفاده در مصارف خانگی دارای غلظت 10 الی 12 درصد است که لازم است قبل از استفاده رقیق شود. البته توجه داشته باشید سیاه شدن شیر آلات با جوهر نمک یکی از مشکلاتی است که در زمان کار با این ماده ممکن است با آن مواجه شوید.
درمان خانگی استنشاق گاز جوهر نمک و وایتکس:
برخی از خانم های خانه دار تصور می کنند با افزودن این دو ماده به یکدیگر می توانند محصول پاک کننده قوی تری بسازند، اما این تصور کاملا اشتباه است که باعث بروز مشکلات بسیاری می شود. استنشاق گاز خارج شده از ترکیب این دو ماده باعث سرگیجه، تنگی نفس و سرفه می شود. به همین دلیل توصیه می شود پس از استنشاق این گاز، مقدار زیادی آب به بنوشید تا تنگی نفس رفع و اکسیژن کافی دریافت شود. برای خارج کردن سموم از بدن نیز توصیه می شود ویتامین C، سبزیجات و مقداری شیر بنوشید.
تمیز کننده استخرها:
سطح کلر در آب استخرها به pH آب بستگی دارد که با جوهر نمک می توان آن را بهینه کرد. در واقع برای تنظیم pH آب استخرها از این ماده بهره می برند.
صنایع غذایی:
در تولید و فراوری مواد غذایی مانند شربت ذرت مورد استفاده در نوشابه ها، کلوچه ها، سس کچاپ و غلات از جوهر نمک استفاده می کنند. همچنین به عنوان عامل اسیدی در سس ها، آب سبزیجات و محصولات کنسروی به منظور بهبود طعم و کاهش تخریب و فساد آن را به کار می گیرند. در صنایع غذایی مقدار خیلی کمی از این ماده را به عنوان بافر، خنثی کننده، تثبیت کننده و عامل ضد میکروب در محصولات پخته شده استفاده می کنند. در نظر داشته باشید که سازمان غذا و دارو این ماده را برای این مصارف ایمن اعلام کرده است. جوهر نمک در تصفیه نمک های خوراکی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
تولید کلسیم کلرید:
از واکنش جوهر نمک با سنگ آهک، کلسیم کلرید تولید می شود.
کلسیم کلرید همان نمکی است که در زمستان ها برای تسریع در آب شدن برف ها در خیابان ها و جاده ها استفاده می کنند.
پلاستیک:
در صنایع شیمیایی از جوهر نمک به عنوان یک معرف در تولید عمده وینیل کلراید برای پلاستیک PVC، MDI و TDI برای پلی اورتان می کنند.
جوهر نمک پودری:
از جوهر نمک پودری در تولید باتری ها، چراغ های فلش عکاسی و آتش بازی ها استفاده می کنند. همچنین در فرایند تولید چرم، ساختمان سازی و تولید محصولات ژلاتینی استفاده می کنند.
تفاوت جوهر نمک با وایتکس چیست؟
هر دو این ترکیبات برای پاک کنندگی و تمیز کردن سطوح مورد استفاده قرار می گیرند؛ اما تفاوت اصلی و عمده ای که با یکدیگر دارند در قدرت تمیزکنندگی آنها است. به طور کلی قدرت پاک کنندگی اسید کلریدریک از هیپوکلریت سدیم (وایتکس) بیشتر است و برای بیشتر سطوح مورد استفاده قرار می گیرد.
روش نگهداری جوهر نمک:
این ماده به دلیل خاصیت خورندگی بالا مناسب برای نگهداری در ظروف فلزی نیست؛ به همین جهت از آن در ظروف پلاستیکی مانند ظروف PVC استفاده می کنند.
مضرات:
جوهر نمک ماده ای بسیار خطرناک و محرک است. در هنگام کار با آن از وسایل محافظ مانند ماسک های بخار، عینک، دستکش پلاستیکی و محافظ صورت استفاده کنید. حتما در محیطی ایمن همراه با تهویه و شیر شستشو با آن کار کنید. استنشاق این ماده باعث تحریک چشم ها و بینی، التهاب مجاری تنفسی و ریوی، سرفه، گرفتگی صدا و درد قفسه سینه می شود.
بلع آن آسیب هایی چون خوردگی غشاهای مخاطی، مری و معده، حالت تهوع، اسهال و استفراغ را در پی دارد. همچنین تماس این ماده با پوست باعث سوختگی شدید، زخم، اسکار و التهاب می شود. کارگرانی که در مدت زمان طولانی با این ماده در تماس هستند حساسیت به نور، برونشیت مزمن، تغییر رنگ و فرسایش دندان ها را تجربه می کنند. در نظر داشته باشید که طبق تحقیقات این ماده سرطان زا نیست.
جوهر نمک را از کجا بخریم؟
برای خرید جوهر نمک یا همان اسید کلریدریک به سایت شیمی استور مراجعه فرمایید. شیمی استور ارائه دهنده ی محصولات شیمیایی با بهترین کیفیت و قیمت به صورت آنلاین و جزئی است.
جمع بندی:
جوهر نمک یک اسید بسیار قوی، محرک و خورنده است. این ماده همان اسید کلریدریک موجود در معده است که به هضم غذاها کمک می کند. البته در صنعت شکل مصنوعی آن را برای مصارف مختلف می سازند. این ماده در صنایع شیمیایی، غذایی، عکاسی و نساجی حضور دارد. همچنین در مقیاس های کوچک تر به عنوان پاک کننده خانگی و تمیز کننده pH آب استخر ها استفاده می شود.
سوالات متداول
روش شناسایی جوهر نمک چیست؟
این ماده در دمای اتاق گازی بی رنگ تا کمی زرد، خورنده و غیر قابل اشتعال است. از هوا سنگین تر و دارای بوی تحریک کننده قوی است.
جوهر نمک چه نوع اسیدی است؟
این ماده با نام علمی اسید کلریدریک یک ترکیب شیمیایی معدنی، اسیدی قوی و خورنده است.
جوهر نمک، اسیدی خوراکی است؟
خیر، این ماده یک اسید بسیار قوی و محرک است که در صورت بلع باعث درد، اسهال و حالت تهوع می شود. این ماده به شدت خورنده است و در صدرت بلع خوردگی دهان، گلو، معده و اعضای داخلی بدن را به دنبال خواهد داشت.
